Aleksinačke vesti - novosti Aleksinac
Search
cirilica | latinica

Iz istorije: Priče za nezaborav

rss

05.12.2017. Miodrag Tasić

Krajem 19. i početkom 20. veka na Balkanu su postojale dve samostalne srpske države; Kraljevina Srbija i Kraljevina Crna Gora.

Predaja turske zastave Kralju Nikoli u Skadru

Međutim,  mnogi Srbi su živeli pod stranom vlašću, potlačeni i svirepo ugnjetavani, praktično u stanju ropstva. Pre svih stanovništvo pod osmanskom okupacijom, (Stara Srbija – današnje teritorije Republike Makedonije i Raške oblasti ili Sandžaka) a ostatak Srba živeo je u nešto boljem položaju, ali pod okupacijom Austro-Ugarske: na prostoru današnje Vojvodine, Bosne i Hercegovine, Hrvatske. U isto vreme su i Bugari i Grci robovali pod Osmanlijama. Velike oblasti ovih država još uvek nisu bile slobodne.

U takvim okolnostima bližio se momenat konačnog oslobođenja hrišćana na Balkanu od azijatskih tirana. Sama Turska je bila na izdisaju. Još uvek feudalna država, potresana stalnim unutrašnjim sukobima i borbom za vlast, uz neprekidne bune i ratove, davala je nadu porobljenim hrišćanima na Balkanu u konačno oslobođenje i proširenje svojih teritorija. Tako je i nastao Balkanski savez Srbije, Bugarske, Grčke i Crne Gore. Pomognute od strane Rusije države Balkanskog saveza krenule su u rat protiv Turske carevine. Rat je u istoriji poznat kao Prvi balkanski rat. Trajao je od 8. oktobra 1912. do 30. maja 1913. godine.  

Vojske država pomenutog saveza uglavnom su delovale na prostorima na kojima je obitavalo njihovo stanovništvo. Crnogorski suveren, Kralj Nikola kao osnovni cilj u Prvom balkanskom ratu postavio je oslobođenje Skadra. Ukupne crnogorske snage brojale su 36.500 vojnika. Nedovoljno za osvajanje dobro utvrđenog i branjenog grada. Čak i ova brojka ne bi bila dostižna da se veliki broj dobrovoljaca nije vratio iz belog sveta i priključio vojsci Crne Gore. Tako su na proglas Kralja Nikole i poziv za učešće u ratu iz Amerike došla petorica braće Radoman. Bratstvo Radoman potiče iz sela Zaštek u Donjem Ljubotinju, Riječka nahija. U ovaj deo Crne Gore stigli su početkom 16. veka iz Banjske s Kosova. Krajem 19. veka petorica braće Radoman, od ukupno osam, odlazi na rad u Ameriku. U Pensilvaniji su se skrasili i stvorili porodice, ali na poziv Otadžbine i kralja napuštaju Ameriku i vraćaju se s familijama u rodni Zaštek.

Po priči potomaka bratstva Radoman iz Crne Gore i Aleksinca, u kome živi potomstvo Marka Radomana, i po novinskom članku u podgoričkoj „Pobjedi“ od 22. jula 2013. otac Luka Radoman u bitku za Skadar 1912. poveo je sinove Savu, Nika, Marka, Iliju, Blaža, Jovana, Vida i Petra, kao i dvojicu sinovaca; Pera i Andriju! Jedinstven slučaj u istoriji crnogorskog ratovanja, a verovatno i šire. U višemesečnoj opsadi Skadra niko od braće Radoman nije stradao. Potom se petorica njih borilo na Bregalnici, u Drugom balkanskom ratu. Tu su stradali Vido i Andrija. Kasnije su ratovali u bici za Lovćen. Posle rata neki su otišli u Ameriku, drugi u Australiju. Savo je učestvovao u Oktobarskoj revoluciji u Rusiji. Bilo je i braće koji su ostali u zavičaju, a Marko, kako pomenusmo, doselio se u Aleksinac. Bavio se zidarskim poslom, dok je u Americi radio kao miner u rudniku u Minesoti. U vreme pre balkanskih ratova.

Pripadnici bratstva Radoman učestvovali su u svim sukobima i ratovima. Deda ratnika za Skadar, Ilija,  istakao se u odbrani ostrva Lesendre. U Drugom svetskom ratu takođe je mnogo ratnika prezimena Radoman. Inače, Marko Radoman i jedan njegov rođak zarobili su turski brod pun namirnica. Bilo je to na Plavnici. Posle su te namirnice razdelili narodu!

Sama opsada Skadra od strane crnogorske vojske, kasnije uz učešće srpske vojske i pod komandom Petra Bojovića, na kraju je uspešno okončana. Komandant odbrane Skadra, Esad-paša Toptani predao je grad 24. aprila 1913. crnogorskom princu Danilu. Sinu Kralja Nikole. Pobeda je plaćena sa 10.000 žrtava. Međutim, samo desetak dana kasnije, crnogorska vojska se morala povući iz Skadra. Velike sile su naterale Crnu Goru i Srbiju da se odreknu pretenzija na oslobođene delove u današnjoj Albaniji. Srpska vojska je čak došla do Drača i oslobodila ga. Ipak, human postupak prema Esad–paši i njegovim vojnicima, koje su pustili čak i sa naoružanjem iz Skadra, kao i novčanom pomoći, od Esad-paše su stvorile najvećeg srpskog prijatelja u Albaniji. U državi koju su načinile velike sile, samo da bi sprečile srpski i grčki uticaj. Esad-paša je formirao prvo marionetsku Republiku Centralnu Albaniju, kao rivala Kneževini Albaniji, stvorenoj od Austro-Ugarske, Italije, Nemačke, Francuske i Britanije. Potom je nateran da uđe u vladu te novostvorene države, da bi zatim pobegao u Francusku. 1915. se vratio u Drač preko Niša. U Nišu je s Nikolom Pašićem sklopio tajni ugovor o uniji Srbije i Albanskog islamskog Emirata. Takođe države koju je Esad-paša stvorio, a koju niko nije priznao. Jedino je Esad-paša pomagao srpskoj vojsci u vreme albanske Golgote. Postradanje srpske vojske i naroda kroz Albaniju bilo bi i strašnije da Esad-pašine trupe nisu branile Srbe od albanskih bandita i da nisu za dinare prodavali ono malo hrane i odeće, koju ni sami nisu imali. Čak su se Esad-pašine trupe borile i na Solunskom frontu. Zajedno sa Srbima.

1920. je pokušao da stvori Kraljevinu Albaniju. Pomognut od Srbije trebalo je da bude albanski kralj. Juna 1920. ubijen je u Parizu od strane njegovih protivnika. Sahranjen je kao jedini musliman na srpskom groblju u Parizu!

Pameću, diplomatijom, ali i hrabrošću i srcem srpstvo je samo vek ranije išlo napred. Odatle i priča o jedanaest ratnika „ispod jednog šljemena“.

Miodrag Tasić
Miodrag Tasić


# istorija Srbija Miodrag Tasić Grčka Crna Gora vojska Turska Bugarska Prvi Balkanski rat Kralj Nikola Petrović
@mo_i_vs @


 



Budite obavešteni

Dozvoljavam da mi ovaj portal dostavlja obaveštenja o najnovijim vestima