Tragom junaštva i pogibije pukovnika Rajevskog

Dva autobusa poklonika žrtve ruskog dobrovoljca i pukovnika Nikolaja Nikolajeviča Rajevskog posetila je najpre Manastir "Sveti Roman" u Praskovču, kod Đunisa i grob pukovnika Rajevskog, čije srce leži u porti ovog Manastira. Tu su od starešine Manastira dočekani i čuli istoriju o tome kako je srce Rajevskog ostalo u Srbiji. Zadržali su se više od jednog sata u obilasku Manastira, a zatim krenuli put Gornjeg Adrovca u crkvu "Svetu Trojicu". 

Poseta je započeta polaganjem venca kod kenotafa Nikoli Rajevskom, pored venaca Ambasade RF u Beogradu, Vojske Srbije, Opštine Aleksinac i dr. položenih 2.9.2020. Venac su položili odbornik Skupštine grada Kruševca Mara Stojković i Rade Milovanović, koji je za ovu priliku specijalno došao iz Hamburga.

Potomci kruševačkih ratnika u ovom boju bili su veoma setni i tužni zbog pogibija njihovih predaka, ali i tragične sudbine ruskog pukovnika Rajevskog koji je poginuo od topovskog šrapnela vrlo mlad u 36 godini za prijatelje svoje u ovom mestu. Mnoge prisutne dame, priznale su nam, pustile su i po koju suzu zbog velike neprotumačene ljubavi junaka grofa Vronskog iz romana "Ana Karenjina" Lava Tolstoja. Lav Tolstoj je uzevši Rajevskog za prototip svog junaka u romanu doprineo da ovo delo bude najprevođeniji u svetu posle "Biblije". Tom utisku doprineo je i kazivanjem o tome i o svojoj pesmi pukovnik Rajevski književnik Dragiša Marković, pozdravivši prisutne ispred Udruženja stvaralaca u kulturi "Zavičaj" iz Žitkovca. Ovu pesmu Dragiša Marković napisao je za 130-to godišnjicu pukovnika Rajevskog, koja je premijeno izvedena 2006. Pesmu su izveli dr Marina Gavrilović, i veroučitelj Nenad hadži Popović, sada prezviter u Birmingemu u Ujedinjenom kraljevstvu. O ovoj pesmi jedini je pisao u svojoj knjizi Boža Marković Rajevski, pukovnik sa tri srca, čije se novo i dopunjeno izdanje priprema za štampu na ruskom jeziku. Pesma je izvođena više puta u Ruskom domu u Beogradu i Centru za kulturu i umetnost u Aleksincu. 

Seta pri ovim posetama je neizbežna, zbog blagodarnosti za stradanje ovog div-junaka, koja pripala i Donjem Adrovcu, pored večne žalosti za njim od njegove porodice i slobodoljubivog sveta. Crkva i škola u okviru crkvenog dvorišta, čija se obnova sa velikim interesovanjem isčekuje, podignuta je kao simbol mladosti, života i večne ljubavi i neophodna je u okviru dobra pukovnik Rajevski, koje je veličine skoro dva hektara.

Prisutni su zatim sa pažnjom razgledali crkvu i upalili sveće za pukovnika Rajevskog, a potom su se fotografisali čime se ostavili trajni trag o ovoj poseti gornjeadrovačkom Golom brdu.

U poseti su učestovali penzineri raznih delatnosti: borci odbrambenih ratova, vojna lica, sportisti i veterani fudbala, rezervne starešine, ali i planinari, ekolozi, članovi dijaspore, raseljena lica, odbornik skupštine Mara Stojković i jedan penzioner iz službi grada Kruševca- Krstić Miloš i drugi. Potom su razgledali Žitkovac i izložbu fotografija pod nazivom "Rajevskom u avgustu" Bože Nesvrćanina u Društvu "Pukovnik Rajevski" u Žitkovcu koja čine trajnu postavku ovog Društva. Mari Stojković uručena je knjiga za grad Kruševac Rajevski, pukovnik sa tri srca i predstavnici Udruženja penzionera "Car Lazar" Kruševac Biljani Ratajac.

Gosti su upoznati sa idejom o otvaranju etno-sela, čiji se obrisi naziru, sa mnogim turističkim ponudama, izložbama proizvoda ovog lepog kraja pri svakoj poseti, ali i izgradnji dva nova spomenika Tolstoju i Rajevskom u tehnici breljefa, visine 3 metra.

Saradnja između ovih udruženja biće nastavljena dočekom predsednika Ruske Federacije Vladimira Vladimiroviča Putina prilikom dolaska ovog meseca u Beograd, a nastavak dalje saradnje biće priprema za obeležavanje 145-te godišnjice od pogibije pukovnika Rajevskog i mnogih od oko 5000 dobrovoljaca koji su došli sa njim da oslobode Srbiju od turskog osvajača. U svemu ovome učestvovala je i Stranka Rusa Srbije čiji je odbornik Svetomir Milanović odbornik u SO Aleksinac.

Srpska Verona živi ponovo svoj pravi život

Crkva "Svete Trojice" u Gornjem Adrovcu je specifična po tome što je podignuta jednom čoveku u čast - Nikolaju Nikolajeviču Rajevskom.

Imala je burnu istoriju kao i njen junak. Monahinje koje su ga oplakivale pobegle su od okupatorskih terora po okupaciji ovog kraja 1915. od Bugara. U blizini crkve je 22. februara 1917. Bugari su streljali u Topličkom ustanku 56 stanovnika G. Adrovca, D. Suhotna, Gredetina i Maksima, poljaka iz Vrćenovice, kojima je Opština Aleksinac posle sto godina podigla spomen ploče.

Obnavljana je više puta: posle rata 1918. urađeni su najnužniji radovi za dalje propadanje opljačkane i oskrnavljene Crkve, 1924/25 su sredstvima Ruske carske misije obavljeni radovi na Crkvi, freske su obnovljene i tipični floralni ornamenti Crkve 1939. i 2001.

Najtežu sudbinu je imala po ubistvu popa Božidara Dimitrijevića 26.3.1947. od OZNE, kada je narod skoro prestao da ide u Crkvu. Škola je korišćena za rad seoske zadruge i urušavana je zajedno sa Crkvom, a u dvorištu je čuvana stoka. Ukraden je ikonostas i prodat u inostranstvu. 

Put je izgrađen teškom mukom

Iako su pare stizale iz RF, nisu namenski korišćenje, a delegacije su odvraćane od posete Crkve raznim izgovorima. Jednoj ruskoj delegaciji su čak aleksinačku crkvu pokazali i tvrdili da je to Rajevica - Ruska crkva. Rusi su znali za tu podvalu, ali su prećutali ovu obmanu.

Tek oko 1990. počinje njen novi život. Crkva počinje ponovo da živi, pa se u njoj venčavaju mladi, krste deca i obavljaju drugi crkveni obredi.

U vreme pisanja ovog teksta krštena je Melanija Vladimira (dr) Stevanović, iz Aleksinca. Ona potiče iz porodice njenog dalekog pretka Nenada Stevanovića koji je ustupio svoju njivu za gradnju ove Crkve, a koji je streljan sa ostalim meštanima od Bugara 1917. godine.

Doktor hirurg Vladimir, otac jednogodišnje Melanije je iz familije Stevanović, iz koje je pet njegovih rođaka sa zvanjima  doktora i magistara nauka, zbog čega se sa pravom očekuje da taj niz bude upotpunjen novim imenima sa naučnim zvanjima.

Tekst i foto: Boža Marković