Pod jorgovanima Leskovika

Kada kao reporter dođete u Aleksinac, meštani vam se prvo pohvale Deligradom, spomen područjem na kojem su se „branile Srbija i Evropa od prodora Osmanlijskog carstva” od 1806. do 1876. godine. A onda vas odmah odvedu do hrama Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila, sagrađenog 1933. godine u Karađorđevom šancu, kao i u zadužbinu Karađorđevića, u kojoj može da se vidi Spomen kosturnica poginulih srpskih vojnika dobrovoljaca, sa ikonostasom od klesanog kamena i velikim svećnjakom, polijelejem, napravljenim od oružja pokupljenog sa ratišta…

Nema šta, odmah da se zna, grad sa bogatom i burnom, ali ponosnom istorijom. Zabeleženoj na spomenicima razvijene kulture. To je, međutim, samo najsažetiji prikaz bogatstava koje jednom turisti može da pruži grad koji je, uprkos svih nesreća koje je i u novija vremena pretrpeo, na dobrom putu da postane privlačno turističko odredište, tvrdi za „Putovanja” Milena Maksimović, direktor opštinske Organizacije za turizam i sport.

„Osim što smo razradili, već i u praksi, plan turističkih obilazaka grada, intenzivno razvijamo ponudu domaćih jela i rukotvorina, kao i seoski turizam, a sve to stavili smo na precizni meni i cenovnik, što je danas preduslov za ozbiljni turizam. Taj plan, zasad smo predložili agencijama, društvima i školama koje organizuju posete našem gradu, a mi im besplatno nudimo vodiča. To su prvi koraci ka razvijenom turizmu i već se pokazuju kao uspešni“, kaže Milena Maksimović.

Na utvrđenoj mapi obilaska grada je i manastir Sveti Roman iz 9. veka koji se nalazi na tromeđi opština Ražanj, Aleksinac i Kruševac, korišćen kao bolnica u vreme proteklih ratova, a u porti je sahranjeno telo pukovnika Rajevskog, po kom je, smatra se, nastao lik grofa Vronskog u Tolstojevoj „Ani Karenjini”. Na mestu njegove pogibije je i ruska crkva Sveta Trojica do koje se dolazi stazom između stogodišnjih lipa. Pa onda, i hram Sveti Nestor u čijoj porti je sahranjeno 700 boraca, nedaleko i srednjevekovno utvrđenje Nestrus Gradište.

Ukoliko se dolazi na više dana obilazi se i Lipovac pod planinom Leskovik, nedirnuti šumoviti kraj na reci Lipovici, sa terenima za rekreaciju i šumskom stazom „sa zvukom vrela”. Tu se nalazi i manastir Sveti Stefan iz 14. veka. Predviđen je i obilazak Soko Banje, sa predlogom da se u tamošnjim hotelima i kućama spava, jer Aleksinac još nema mesta za prevelike grupe turista.

Zato se, kaže sagovornica, intenzivno razvija seoski turizam u Lipovci i Radevcu, gde se uglavnom nudi puni pansion, sa menijem tradicionalne kuhinje na kom su aleksinački ćevap i gurmanska pljeskavica, crevca na žaru, pohovani mozak. Spavanje i tri obroka koštaju hiljadu do 1.400 dinara u sobama druge i prve kategorije.

Istorijska riznica Aleksinca potiče još iz najmlađeg kamenog doba, neolita, a najveći broj naselja pripadao je vinčanskoj grupi. U antičko doba naročito je naseljena leva strana Južne Morave. Kroz nekadašnji Aleksinac su prolazili rimski, vizantijski, pa turski Carigradski drum – karavan vojske, pa karavan trgovaca. U bogatoj aleksinačkoj istoriji se pominje i da je od Stefana Nemanje pa do smrti cara Uroša 1371. godine ova teritorija bila u sastavu države Nemanjića, a potom ulazi u državu kneza Lazara i njegovih naslednika. Iz tog perioda imamo i prve podatke o srpskim srednjovekovnim naseljima na ovoj teritoriji.

Ipak, najveći procvat doživeo je kao zanatlijski itrgovački centar na turskom Carigradskom drumu, putnička stanica za karavane s robom. U njemu se još pod Turcima održavao pazarni dan jednom nedeljno. Izgradnja turskog Carigradskog druma i tvrđave kod današnje aleksinačke crkve, imaju odlučujući značaj za razvoj Aleksinca i njegovo preseljenje na današnju lokaciju. Razvoj Aleksinca zaustavio je Veliki ili Bečki rat (1683-1699). Jegen Osman paša, ugarski serdar je zapalio više od 120, a po nekima 150 naselja između Ražnja i Niša.

U 18. veku ovim delom Carigradskog druma, prolaze karavani od stotine konja i kamila, kola sa bivolskom i volovskom vučom, kojima se Srednju Evropu roba prenosila proizvedena na Balkanu i Bliskom istoku i obrnuto. U 19. veku grad postaje i sedište aleksinačke nahije koja je imala 17 sela. Intenzivan razvoj započet u toku prve vladavine kneza Miloša, nastavljen je sve do Srpsko-turskih ratova 1876-1878. godine.

Nije ni čudo, onda, da je ovo grad originalnih manifestacija. Predstoje prolećni Jorgovani Leskovika – dani planinarskih pohoda na brda raskošnog cveća. Slede „Dani jagode” i „Na Moravi vodenica stara”, tradicionalna revija izvornog narodnog stvaralaštva koja nas vodi kroz raznolike epohe aleksinačkog kraja.

-----------------------------------------------

Manastirski ručak

Srpski sto ili manastirski ručak u Lipovcu, košta 1.000 dinara a u ovaj tradicionalni obrok su i uključeni pasulj, krompir salata, bobove pihtije, posne pite, podvarak sa dimljenom ribom ili slavski pasulj na tavče, kao i pogača, domaće vino ili rakija. Porcija prasećeg ili jagnjećeg pečenja je 1.200 dinara.